Nederlandse verloskundigen vinden het belangrijk om vaders actief te betrekken bij de zwangerschap, bevalling en in de kraamtijd. Toch ervaren ze in de praktijk verschillende belemmeringen daarbij.

Betrokkenheid van de vader bij de zorg voor een opgroeiend kind heeft een positieve invloed op de relatie tussen vader en kind, op de partnerrelatie, het welzijn van de vader én op de economische zelfstandigheid van vrouwen. Als vaders actief deelnemen in de zorg voor het gezin, ontstaat er voor moeders meer ruimte om te blijven werken en wordt de afstand tot de arbeidsmarkt verkleind. Maatschappelijk gezien groeit de aandacht voor het belang van het betrekken van de vader bij de zorg voor het opgroeiende kind. Vaders zorgen meer dan vroeger, nemen vaker verlof op en er komt steeds meer informatie beschikbaar die is gericht op (aanstaande) vaders.

Belangrijke rol voor verloskundig zorgverleners

Verloskundige zorg is primair gericht op de zwangere vrouw, de (aanstaande) moeder. De Engelse term maternity care illustreert dit treffend. Vanuit medisch oogpunt speelt de vader doorgaans een minder prominente rol. Binnen de geboortezorg kunnen verloskundig zorgverleners een belangrijke rol spelen bij het betrekken van vaders. Door hen al tijdens de zwangerschap actief te benaderen, wordt duidelijk dat zij een waardevolle rol hebben: tijdens de zwangerschap, bij de bevalling en in de opvoeding.

Twee aspecten van vaderbetrokkenheid

In een Nederlandse studie onder verloskundigen is onderzocht welke factoren het betrekken van vaders bevorderen of juist belemmeren. De onderzoekers keken naar twee aspecten van vaderbetrokkenheid:
1. Het actief betrekken van vaders bij de verloskundige zorg.
2. Het stimuleren van gesprekken tussen (toekomstige) ouders over de rolverdeling na de geboorte.
De focus lag op vaderbetrokkenheid binnen heteroseksuele relaties, omdat stereotypen in de rolverdeling hier sterker aanwezig zijn. Toch bieden de bevindingen ook waardevolle inzichten voor andersoortige relaties.

Motivatie, gelegenheid en bekwaamheden

Voor deze studie werd een ‘wereldcafé’1 Een wereldcafé is een gestructureerde groepsdiscussie waarmee in meerdere rondes in kleine groepjes een onderwerp diepgaand wordt verkend. Dat leidt tot het verzamelen van verschillende perspectieven en gezamenlijke ideeënvorming. In dit wereldcafé was er over elk van de onderwerpen één tafel. De deelnemers brainstormden aan elke tafel en borduurden daarbij voort op de brainstorm van de voorgaande groep. georganiseerd met twaalf verloskundigen. Aan drie thematafels werd gebrainstormd over:
1. Motivatie
2. Gelegenheid
3. Bekwaamheden (capaciteiten)
Alle deelnemers bespraken elk thema. De opgehaalde inzichten werden vervolgens geordend in een vragenlijst en voorgelegd aan 31 verloskundigen, die de thema’s rangschikten op relevantie via Q-methodologie2 Met Q-methodologie ordenen deelnemers voorgelegde statements naar belang en instemming, en lichten dit toe. Uit de analyse wordt niet alleen het belang van de diverse statements (in dit geval: belemmerende en bevorderende factoren) duidelijk, maar komen ook verschillende profielen van deelnemers tevoorschijn. .

Belemmerende en bevorderende factoren

De belangrijkste belemmeringen voor vaderbetrokkenheid waren:
• Gebrek aan tijd en financiële vergoeding
• Tegenstrijdige prioriteiten
• Onvoldoende kennis
• Behoefte aan training in communicatie- en coachingsvaardigheden

De belangrijkste bevorderende factoren waren:
• Voorlichtingsmateriaal dat ook op vaders is gericht
• Hulpmiddelen om gesprekken over rolverdeling te stimuleren
• Scholing en lesmateriaal over vaderbetrokkenheid
• Samenwerking met andere zorgverleners, zoals kraamverzorgenden

Scholing werd zowel als gemis (belemmerend) als als mogelijkheid (bevorderend) benoemd. Sommige verloskundigen vonden vaderbetrokkenheid juist helpend voor de cliëntrelatie, terwijl anderen aangaven dat dit in geval van een ongezonde partnerrelatie juist risico’s met zich meebrengt. De meeste verloskundigen in deze studie onderstreepten het belang van vaderbetrokkenheid en voelden zich hierin voldoende bekwaam en gemotiveerd.

Twee profielen

Daarnaast werden door de Q-methodologie twee profielen duidelijk. Zo zijn er verloskundigen die vaderbetrokkenheid wel willen toepassen, maar kennis, materiaal en training missen om het goed te kunnen doen. En er zijn verloskundigen die wel willen, maar gehinderd worden door tijdgebrek en financiële bezwaren zien.

Vaderbetrokkenheid past binnen holistische cliëntgerichte zorg

De resultaten van dit onderzoek laten zien dat verloskundigen aandacht willen besteden aan vaderbetrokkenheid, maar daarbij belemmeringen ervaren. De geboortezorg is nog vooral gericht op de moeder, waardoor de tijd en ruimte voor de vader vaak beperkt is. Toch sluit vaderbetrokkenheid goed aan bij de holistische visie op verloskundige zorg: zorg die zwangerschap ziet als een levensgebeurtenis, niet alleen als een medisch proces. Voor veel aanstaande ouders is de zwangerschap de start van een nieuwe levensfase. Verloskundigen hebben van oudsher oog voor deze overgang en kunnen door het betrekken van vaders bijdragen aan het welzijn van het hele gezin.

Wat betekent dit voor jou?
Het actief betrekken van vaders bij de zwangerschap vraagt tijd en aandacht, maar levert ook veel op: voor de vader, de moeder én het kind. Ondanks bestaande barrières zijn er kansen. Bewustwording van het belang van de vaderrol en de voorbeeldfunctie die jij als verloskundige kunt hebben, kan het verschil maken in deze vroege fase van het ouderschap. Vaders die zich gezien voelen en ouders die open met elkaar praten over hun rolverdeling hebben meer kans op een gelijkwaardige relatie: een stevige basis voor een gezond en gelukkig gezin.