Samen reflecteren voor betere geboortezorg: leren van de alledaagse praktijk

‘Reflexieve dialogen’ tussen zorgverleners en cliënten in de geboortezorg dragen bij aan het vertrouwen, welzijn en repertoire van de deelnemers. Dit blijkt uit een artikel naar aanleiding van de SWING-studie, waarin onderzocht werd hoe je zulke gesprekken kunt vormgeven en wat het effect ervan is.

De geboortezorg streeft steeds meer naar integraal en cliënt-centraal werken. Hoewel er overeenstemming is over deze doelen, ontstaan er nog regelmatig discussies over de concrete invulling daarvan. De auteurs stellen dat dit komt doordat er te weinig aandacht is geweest voor ‘normatieve integratie’. Er is veel energie gestoken in organisatorische afstemming, maar nog te weinig in het versterken van onderlinge relaties. Meer ‘reflexieve ruimte’ zou hierbij kunnen helpen: ruimte voor gesprekken waarin mensen samen reflecteren op hun handelen, zienswijzen en motivaties, zodat gezamenlijke waarden kunnen ontstaan.

Perspectieven samenbrengen

De SWING-studie (2019-2022) onderzocht in twee Nederlandse regio’s hoe je dit soort gesprekken in de geboortezorg kunt vormgeven en wat het effect daarvan is. Nieuw was dat zowel zorgverleners als cliënten deelnamen. Deelnemers waren eerstelijns verloskundigen, kraamverzorgenden, O&G-verpleegkundigen, klinisch verloskundigen, gynaecologen, een verloskundig actief huisarts, een kinderarts en cliënten (n=28). Om ervoor te zorgen dat iedereen zich veilig voelde en ruimte had voor inbreng, werden de bijeenkomsten begeleid door een onafhankelijk voorzitter.

Leren van de alledaagse praktijk: de waarde van Safety-II

De gesprekken gingen over casuïstiek uit de alledaagse praktijk, die door de deelnemers zelf werd ingebracht. In de (geboorte)zorg ligt de focus vaak op het leren van incidenten (ook wel ‘Safety-I’ genoemd). Hoewel dit heel belangrijk is, wordt de waarde van leren van de alledaagse praktijk (bekend geworden als ‘Safety-II’) minder benut. Deze studie richtte zich juist op dat laatste.

Positieve impact van reflexieve dialogen

De deelnemers waren over het algemeen positief over de reflexieve dialogen. Ze voelden zich veilig en werden uitgedaagd om kritisch te reflecteren op hun eigen en elkaars handelen en zienswijzen. Ook de Safety-II benadering werd goed ontvangen. Dit positieve uitgangspunt was motiverend en hielp om de gesprekken open en niet-oordelend te houden, zelfs bij gevoelige onderwerpen. Deelnemers waardeerden de aandacht voor achterliggende zienswijzen en motivaties (waarom je iets doet) naast het handelen zelf (hoe je iets doet). Een knelpunt was dat niet altijd alle beroepsgroepen aanwezig waren, en soms was het onduidelijk wat de gesprekken concreet opleverden.

Vertrouwen, welzijn en veerkracht: de voordelen van gezamenlijke gesprekken

De belangrijkste bevindingen waren dat de gesprekken bijdroegen aan:

• Vertrouwen: Deelnemers leerden onderlinge verschillen beter begrijpen en zagen ook meer overeenkomsten, wat begrip en verbondenheid bevorderde.
• Welzijn: Deelnemers vonden de gesprekken niet alleen interessant en leuk, maar ook ondersteunend; ze boden een plek om te ontspannen en moeilijke ervaringen te bespreken.
• Repertoire: Door het uitwisselen van perspectieven, ervaringen en benaderingen ontdekten deelnemers nieuwe mogelijkheden voor hun eigen handelen, voor onderlinge afstemming en voor zorgverbeteringen.

Deze aspecten vergroten het aanpassingsvermogen van mensen, wat cruciaal is voor veerkracht. De onderzoekers wijzen dan ook op de waarde van zulke gesprekken voor de veerkracht van de geboortezorg. Ze beschrijven een concreet voorbeeld van hoe zo’n reflexief proces stap voor stap leidt van inzicht naar impact.

Reflexieve dialogen als sleutel tot geïntegreerde, relatiegerichte zorg

De onderzoekers concluderen dat gezamenlijke reflexieve dialogen de ontwikkeling naar geïntegreerde, relatiegerichte geboortezorg bevorderen. Bestuurders en beleidsmakers kunnen hieraan bijdragen door tijd, financiële middelen en organisatorische ondersteuning te bieden.