Wat zorgt voor goede gezamenlijke besluitvorming bij een ziekenhuisbevalling?

Tijdens een ziekenhuisbevalling moet besluitvorming soms plaatsvinden in een ingewikkelde context. Om in zulke complexe situaties ook goede gezamenlijke besluitvorming te waarborgen, is het van belang om zicht te hebben op factoren die dit bevorderen of belemmeren. Een internationale groep onderzoekers voerde daar een uitgebreid literatuuronderzoek naar uit.

Voor zwangeren is het belangrijk dat zij voldoende gevoel van controle ervaren tijdens de bevalling. Dat draagt bij aan een positieve bevallingservaring. Het is daarom belangrijk dat zij voldoende betrokken zijn in besluitvorming, ook als de bevalling zonder complicaties verloopt. Zeker tijdens een ziekenhuisbevalling, waarbij vaak meerdere zorgverleners betrokken zijn, moet besluitvorming soms plaatsvinden in een ingewikkelde context waarin er tussen zorgverleners ook sprake kan zijn van hiërarchie en controle. Om in zulke complexe situaties ook goede besluitvorming te waarborgen, is het van belang om zicht te hebben op factoren die dit bevorderen of belemmeren.

Op zoek naar bestaande kennis

Een internationale groep onderzoekers voerde daarom een scoping reviewEen uitgebreid literatuuronderzoek naar wetenschappelijke literatuur en andere relevante documenten. Meer uit over besluitvormingsprocessen met de zwangere samen, tijdens de bevalling. De onderzoekers selecteerden en analyseerden 62 Scandinavische en Engelstalige artikelen , gepubliceerd tussen 2010 en 2023. Zeven artikelen waren van Nederlandse bodem¹ Koster (2019) https://doi.org/10.1111/scs.12786; Molenaar (2018) https://doi.org/10.1111/birt.12379; Nieuwenhuijze et al (2014) https://doi.org/10.1111/jmwh.12187 en https://doi.org/10.1186/1471-2393-14-223; Weltens et al (2019) https://doi.org/10.1111/birt.12630; Megregian et al (2018) https://doi.org/10.1111/birt.12630; Daemers 2017 https://doi.org/10.1186/s12884-017-1511-5   .

Factoren voor goede besluitvorming tijdens de bevalling

De onderzoekers definieerden op basis van al deze artikelen vier hoofdthema’s als factoren voor goede besluitvorming. Deze thema’s konden zowel voor de zwangeren, de naasten als de zorgverleners relevant zijn:

1. Relatie tussen zwangere en zorgverlener: positieve factoren hiervoor zijn respectvolle en op kennis gebaseerde communicatie, empathie en emotiegerichte benadering, vertrouwen, aandacht voor persoonlijke waarden, betrokkenheid bij besluitvorming, zwangerengerichte zorg door verloskundigen, continuïteit van zorg. Daarentegen wordt een autoritaire communicatie als negatief ervaren.

2. Toestemming en juridische kwesties: positieve factoren hiervoor zijn respect voor mensenrechten, model van respectvolle geboortezorg, integriteit, gevoel van controle en persoonlijke autonomie. Daarentegen worden de volgende factoren als negatief ervaren: gebrek aan informatie, gebrek aan goede risicocommunicatie, risicomijdende cultuur, acute situaties, bureaucratische besluitvormingsstijlen en obstetrisch geweld.

3. Organisatie: positieve factoren hiervoor zijn: zorg door verloskundigen, positief werkklimaat en interprofessionele samenwerking. Daarentegen worden de volgende factoren als negatief ervaren: gebrek aan goede scholing van medewerkers, gebrek aan middelen, gemedicaliseerde benadering van geboorte, benaderen van richtlijnen als wetten, hiërarchische verhoudingen, hoge werkbelasting, paternalistische cultuur, taalbarrières en de recente ervaring van een negatieve uitkomst.

4. Besluitvormingsinstrumenten en -modellen: positieve factoren hiervoor zijn: gebruik van het gezamenlijk besluitvormingsmodel (SDM, shared decision making), maar ook de SUPPORT-tool voor communicatie, de MADM-tool voor autonomie van vrouwen, het model van respectvolle geboortezorg (RMC), het model van Elwyn (‘three talk’), de time-out procedure bij een langdurige baring en het TeamBirth model.

Relatie tussen de zwangere en de zorgverleners is het belangrijkst

De onderzoekers constateren dat de belangrijkste factor voor goede besluitvorming de relatie tussen de zwangere en de zorgverleners is. Als zorgverleners op een begrijpelijke manier met de zwangere communiceren, de juiste evidence based kennis inzetten, en daarbij luisterend, open, respectvol, empathisch en begripvol zijn voor haar waarden en voorkeuren, bevordert dit de gezamenlijke besluitvorming. Een balans tussen de intuïtie en expertise van de zorgverleners aan de ene kant en evidence based werken aan de andere kant is cruciaal om deelname van de zwangere aan de besluitvorming te waarborgen. Verder is een relatie gebaseerd op vertrouwen belangrijk, waarbij er geen hiërarchische, paternalistische of bureaucratische cultuur wordt ervaren. Dit vraagt om reflectieve zorgverleners.