Ethisch gezien is toestemming van de barende vrouw nodig voor elke interventie tijdens de baring, ook al is er soms haast geboden. Marit van der Pijl en collega’s deden onderzoek naar informed consent specifiek voor de episiotomie en doen een constructief voorstel om informed consent zo veel mogelijk te garanderen.

Informed consent bij de episiotomie

Marit van der Pijl boog zich samen met een multidisciplinair team van verloskundigen, gynaecologen, filosofen en ethici over het vraagstuk van informed consent bij de episiotomie. En hoewel het onderzoek zich hierop toespitst, heeft het betrekking op een breder scala van invasieve verloskundige handelingen bij de baring, zoals het vaginaal toucher, de inleiding, foetale monitoring of epidurale anesthesie.

Interventies zonder toestemming

De aanleiding voor dit onderzoek was de veelgehoorde klacht van vrouwen en geboorterechtactivisten dat interventies vaak zonder toestemming worden uitgevoerd. Van der Pijl: ”Dit leidt tot ontevredenheid over de verloskundige zorg. En soms tot geboortetrauma’s.” Onderzoek onder Nederlandse vrouwen liet bijvoorbeeld zien dat 7% van hen achteraf klaagt over zonder toestemming uitgevoerde vaginale touchers, 36-38% over foetale monitoring en 42% over de knip, omdat die zonder hun toestemming waren uitgevoerd.

Argumenten om geen toestemming te vragen

Eén argument van zorgverleners om geen toestemming te vragen voor de knip, is dat het geboorteproces snel handelen kan vergen. Of dat vrouwen tijdens de baring hun expliciete voorkeur niet kunnen of willen aangeven. En sommige verloskundigen menen dat de vertrouwensband die zij met de vrouw hebben, genoeg is om ervan uit te gaan dat toestemming niet perse nodig is.

Informed consent is noodzakelijk

Toch is informed consent ethisch gezien een noodzaak voor het uitvoeren van een interventie. Dat geldt van een aanraking tot en met diagnostiek of behandeling. Een uitzondering mag worden gemaakt bij noodsituaties, bij bewusteloosheid van de patiënt of cliënt of als een vrouw er voor de baring nadrukkelijk toestemming voor heeft gegeven. Informed consent karakteriseert zich door vrijwilligheid en is gebaseerd op goede informatie. Niet te verwarren met compliance, waarbij een patiënt zich schikt naar de wensen van de zorgverlener, bijvoorbeeld omdat die aanneemt dat het zo hoort.

Een constructief voorstel

De onderzoekers doen een constructief voorstel om informed consent zoveel mogelijk te garanderen voor vrouwen, ook als er haast is geboden bij een verloskundige ingreep zoals de episiotomie. Al tijdens de zwangerschap kunnen verloskundigen met vrouwen overleggen wat hun voorkeuren en waarden zijn voor het nemen van beslissingen over de zorg bij de baring. Informatie die daarbij gegeven wordt, is relevant, bondig en passend bij de individuele vrouw. Een individuele benadering geeft de meeste garantie dat de zorgverlener kan afstemmen op de wensen van de vrouw.

Consent: impliciet, expliciet en opt-out

De onderzoekers onderscheiden drie verschillende typen consent:

  • impliciet, bijvoorbeeld een mouw opstropen bij een bloedafname;
  • expliciet, waarbij de vrouw haar keuze van dat moment concreet aangeeft;
  • via opt-out, waarbij de vrouw de mogelijkheid heeft om ervan af te zien door nee te zeggen tegen het voorstel van de zorgverlener.

Geboorteplan zorgt voor vertrouwen

Een goede balans tussen de vrouw zoveel mogelijk ongestoord laten bevallen en respect voor de autonomie van de vrouw en voor integriteit van het lichaam is van belang volgens de onderzoekers. Voorkeuren van de vrouw over de manier waarop zij toestemming wil geven en voor welke ingreep, kunnen daarom het best van tevoren worden vastgelegd in een geboorteplan. Doordat vrouwen al tijdens de zwangerschap kunnen anticiperen op de manier waarop toestemming kan worden gevraagd, ook bij ingrepen die onverwachts zijn of waarbij snelheid nodig is, wordt rekening gehouden met hun autonomie en de integriteit van het lichaam. “Dit is een belangrijk aspect van bouwen aan vertrouwen,” aldus de onderzoekers.