Hoe weet je of de informatie die je aan zwangeren geeft goed aankomt? Met CHAT-geboortezorg kun je beperkte gezondheidsvaardigheden signaleren, om het gesprek erover aan te gaan. Zodat je jouw zorg beter op je cliënt kunt afstemmen. “CHAT-geboortezorg helpt me in de bewustwording dát ik ernaar moet vragen, hóe ik het kan vragen en vervolgens wat ik dan kan doen.”

tekst: Eveline van Herwaarden

Verloskundig onderzoeker Evi Vlassak was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de CHAT-geboortezorg gesprekstool. Deze tool helpt geboortezorgverleners om de gezondheidsvaardigheden van hun cliënten in kaart te brengen en de zorg hier beter op af te stemmen.

Hoe is het idee voor de gesprekstool CHAT-geboortezorg ontstaan?

“Verloskundigen, jeugdverpleegkundigen en kraamverzorgenden merkten dat hun informatie niet altijd goed aankwam. Dat was een van de redenen voor de Academie Verloskunde in Maastricht om in 2022 het ZANGG-project1 ZANGG staat voor: Zorg AfstemmeN op Gezondheidsvaardigen in de Geboortezorg. te starten. De eerste component daarvan was het ontwikkelen van een gesprekstool. Hiermee kunnen zorgverleners gezondheidsvaardigheden op een gestructureerde en onderbouwde manier in kaart te brengen. De tweede component richtte zich op het beter afstemmen van de zorg op mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.”

Hoe hebben jullie de gesprekstool ontwikkeld?

“Als basis hebben we de Health Literacy Questionaire en een algemene gesprekstool om gezondheidsvaardigheden te bespreken uit Australië gebruikt. Door participatief actieonderzoek zijn we tot een geschikte gesprekstool voor de geboortezorg in Nederland gekomen. Samen met verloskundigen, kraamverzorgenden, aanstaande ouders en experts. Het is geen instrument geworden om gezondheidsvaardigheden te scoren, maar om het gesprek erover aan te kunnen gaan. Een tool die in de praktijk werkt.”

En hoe ziet dat er precies uit?

“De gesprekstool bestaat uit vier domeinen. Op die domeinen stel je vragen of doe je observaties. Zo krijg je op een gestructureerde manier inzicht in de gezondheidsvaardigheden van je cliënt. Het gaat om:

  1. de ondersteunende relatie met zorgverleners;
  2. de ondersteunende relatie met de sociale omgeving;
  3. informatie vinden, begrijpen en gebruiken;
  4. het huidige gezondheidsgedrag en gezondheidsbevordering.

Per domein geeft CHAT-geboortezorg voorbeeldvragen en -observaties. Bijvoorbeeld of er een betrokken partner of familielid is met wie ze kunnen praten over de gezondheid van henzelf of hun kindje, of waar ze informatie opzoeken.”

Zorgverleners zijn natuurlijk ook benieuwd wat dat hen oplevert

“Het overkoepelende doel van het ZANGG-project is bewustwording van de verschillen in gezondheidsvaardigheden. We weten dat veel verloskundigen en kraamverzorgenden best goede voelsprieten hebben. Toch hoorden we toen ze de gesprekstool gingen gebruiken terug dat hun inschatting van mensen niet altijd bleek te kloppen. Door de juiste vragen te stellen krijg je completere informatie.

Je hoeft niet alle vragen en observaties te doorlopen, maar ze kunnen je helpen bij het op gang brengen van het gesprek. Door alle vier de domeinen te bespreken krijg je in zijn geheel een goed beeld van de gezondheidsvaardigheden van de cliënt. Uit eerder onderzoek weten we dat gezondheidsuitkomsten slechter zijn bij mensen met lagere gezondheidsvaardigheden. Door beter af te stemmen op iemands gezondheidsvaardigheden kunnen we dat verbeteren.”

Kunnen zorgverleners al aan de slag met CHAT-geboortezorg?

“Ja! Dit onderdeel van het project is afgerond en de gesprekstool is klaar voor gebruik. Je vindt hem, samen met een handboek, op onze website. Daar staat ook de praktijkkaart werkwijzen, met alles wat je in kunt zetten. Denk aan websites, video’s, pictogrammen of groepszorg. In de focusgroepen kwam naar voren dat CHAT-geboortezorg in het begin wel extra tijd kost. Dat wordt minder zodra het inslijt in je manier van werken, gaven de zorgverleners aan. Je hoeft de kaart dan niet steeds bij de hand te houden.”

Het ZANGG-onderzoek gaat nog verder?

“We brengen het ZANGG-project en een project rond gezamenlijke besluitvorming bij elkaar in een vervolgproject. Dat doen we samen met het Amsterdam UMC. Alle kennis rond samen beslissen en beperkte gezondheidsvaardigheden wordt hier samengebracht en de komende twee jaar in acht VSV’s geïmplementeerd.”

Heb je nog een laatste tip voor verloskundig zorgverleners?

“Als je het moeilijk vindt om een onderwerp bespreekbaar te maken, heeft dat meestal met je eigen gevoel te maken. Je neemt je weerstand mee. Wanneer je je open opstelt, kun je eigenlijk alles vragen aan mensen. En een ander aandachtspunt, gezondheidsvaardigheden zijn niet statisch. Gezondheidsvaardige mensen kunnen bijvoorbeeld in een periode van hoge stress ook moeilijker informatie tot zich nemen.”

Meer informatie:
Development of the Conversational Health Literacy Assessment Tool for maternity care (CHAT-maternity-care): participatory action research

Verloskundige Myrthe Barten: ‘Ik merk dat mensen in kwetsbare posities zich gezien voelen’

“Er is in ons vak steeds meer aandacht voor sociale verloskunde en vrouwen in kwetsbare posities. Ik denk dat dat heel goed is. Toch schiet het onderwerp er in de praktijk soms bij in. Het kan ook lastig zijn om kwetsbaarheden bespreekbaar te maken. Daarom ben ik heel enthousiast over CHAT-geboortezorg. Deze gesprekstool geeft je handvatten en structuur.

Als je doorvraagt tijdens een intake, blijkt vaak dat er van alles speelt. Met dit instrument krijg ik beter in beeld welke hulpbehoefte iemand heeft en kan ik meer zorg op maat geven. Bij laaggeletterden of anderstaligen bereik je met het meegeven van je standaard folders bijvoorbeeld niet zoveel. Ik kijk regelmatig op de lijst met werkwijzen hoe ik mensen beter kan ondersteunen. Zoals met video’s of bijeenkomsten voor aanstaande moeders. CHAT-geboortezorg helpt me in de bewustwording dát ik ernaar moet vragen, hóe ik het kan vragen en vervolgens wat ik dan kan doen. En het helpt. Ik merk dat mensen in kwetsbare posities zich gezien voelen als ik het bespreekbaar maak en de juiste hulp kan bieden.”