Misverstanden door een taalbarrière kunnen in de geboortezorg grote gevolgen hebben. Sinds begin dit jaar worden – na een jarenlange campagne – tolken in de geboortezorg weer vergoed. ‘Beter begrip in de spreekkamer kan levens redden.’

Tekst: Jessica Maas

De cijfers zijn veelzeggend. De perinatale sterfte bij kinderen met een niet-westerse achtergrond in Nederland ligt tussen de dertig en vijftig procent hoger dan het landelijke gemiddelde (bron: RIVM Beter Weten is een begin,2020’). Ook het aantal vrouwen met migratieachtergrond dat kampt met een postnatale depressie ligt opvallend hoger, weet epidemioloog Simone Goosen, werkzaam voor Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten.

Taalbarrière overbruggen

Goosen is de drijvende kracht achter de campagne Tolken terug in de Zorg, alstublieft. ‘Alle cijfers laten zien waarom het belangrijk is om de taalbarrière in de spreekkamer te overbruggen. Een zwangere expat loopt in Nederland al meer risico, voor vrouwen met een vluchtverleden zijn deze risico’s nog groter.’

Tijdelijke regeling

Al jaren maakt Goosen zich – met verschillende beroepsorganisaties en zorgprofessionals – sterk voor de terugkeer van de tolkenvergoeding in de zorg, die in 2012 werd afgeschaft.  Vorig jaar kwam er een regeling voor tolken in de ggz en sinds begin dit jaar kunnen ook verloskundigen en kraamverzorgenden de inzet van een tolk weer declareren. ‘Deze tijdelijke regeling is een grote stap.’

Hoop op definitieve regeling

Goosen hoopt dat een definitieve regeling mét een centraal telefoonnummer voor alle zorgprofessionals die een tolk willen inzetten, snel wordt ingevoerd. ‘Het punt blijft dat professionals nu op verschillende manieren een tolk aan moeten vragen, afhankelijk van de situatie van de zwangere. En in het ziekenhuis is het weer anders geregeld dan in de eerstelijns. Eén nummer voor alle situaties is veel makkelijker en sneller.’

Impact van taalbarrière in de spreekkamer

Beter begrip in de spreekkamer kan levens redden, weet Goosen.  Ze geeft een schrijnend voorbeeld van een zwangere die niet goed had begrepen dat ze meteen contact op moest nemen met de verloskundige wanneer ze de baby niet meer voelde bewegen. Toen ze op controle kwam, bleek de baby te zijn overleden. ‘Het is zo belangrijk dat de zwangere en haar partner en de zorgverlener elkaar verstaan en begrijpen. Dat is dé basis van goede zorg.’ Ze verwijst naar het onderzoek dat Victoria Sellevold samen met haar collega’s deed naar taalproblemen in de geboortezorg. ‘Zij maakt duidelijk wat voor impact de taalbarrière in de spreekkamer heeft. Wat het betekent voor een zwangere om niet begrepen te worden; het leidt tot onzekerheid, stress en schaamte. Sellevold laat ook zien hoe groot de drempel voor vrouwen is om vragen te stellen, om hulp te vragen. Ze zeggen vaak ja zonder de verloskundige echt te begrijpen.’

Belang van goede communicatie

Ook de zorgprofessional wil uiteraard begrepen worden. Het risico is volgens Goosen anders groot dat het blijft bij fysieke controles: het voelen van de buik, het meten van de baby. Gevoelens van de moeder over de bevalling bijvoorbeeld komen dan minder aan bod. ‘Maar dat is maar een beperkte vorm van zorg. De afgelopen jaren is er juist meer aandacht gekomen voor het belang van goede communicatie. Een taalbarrière staat dat in de weg.’ Ze geeft een voorbeeld. ‘Bij een bevalling in het ziekenhuis is een acute keizersnede nodig en de zwangere, die de Nederlandse taal niet machtig is, raakt in paniek. De gynaecoloog wil meteen naar de OK. De aanwezige verloskundige dringt eropaan om een tolk in te schakelen. Met hulp van de tolk kan er precies worden uitgelegd wat er gaat gebeuren. De vrouw kalmeert meteen.’

Beter een tolk

Er zijn zorgprofessionals die met handen en voeten of Google Translate proberen te communiceren.  ‘Mensen denken snel dat ze elkaar wel begrijpen,’ zegt Goosen. ‘Maar het taalniveau van de zwangere en haar naasten wordt vaak overschat.’ Het is volgens Goosen – ook nu de tolken weer vergoed worden – belangrijk om je te realiseren waarom de inzet van een tolk zo belangrijk is. En waarom een tolk de voorkeur heeft boven een naaste van de patiënt. Want hoe weet je als professional hoe goed deze beide talen beheerst?’ Het gebeurt ook nog te vaak dat een kind tijdens een controle moet vertalen, weet ze. ‘Maar we mogen kinderen hier niet mee belasten. En een moeder die bijvoorbeeld seksueel geweld heeft meegemaakt, durft dat dan waarschijnlijk niet te vertellen en de vraag is ook of de kinderen alles wel vertalen’

Inzet tolk verdient zich terug

Goosen hoopt dat met de invoering van de nieuwe tolkenregeling het onderwerp ook in verloskundige praktijken en multidisciplinaire overleggen op de agenda komt te staan. ‘Het aanvragen van een tolk kost weliswaar tijd, maar dit verdient zich terug. Daarnaast is het belangrijk, zoals het onderzoek van Sellevold ook goed laat zien, om na te gaan of de zwangere je ook echt begrijpt. Vraag haar om te herhalen wat je hebt gezegd. Stimuleer het stellen van vragen en gebruik waar mogelijk beeldmateriaal of materialen in de eigen taal. Leg uit hoe de zorg in Nederland werkt, dat is meestal anders dan in het land van herkomst. Vergeet ook niet dat het even duurt om het vertrouwen te winnen van deze vrouwen, die soms heel veel hebben meegemaakt. Dat gaat veel beter als je elkaar begrijpt.’

Links