Hoe een zwangerschap tot na 30 weken of zelfs tot aan de bevalling onontdekt kan blijven bij vrouwen is niet goed bekend. Theoretische verklaringen gaan meestal over psychologische mechanismen. In een kwalitatieve studie is gebleken dat bij vrouwen ook het ontbreken van duidelijke fysieke signalen een rol speelt bij het laat ontdekken van een zwangerschap.

Wetenschappelijke verklaringen voor een laat ontdekte zwangerschap zijn grofweg gebaseerd op twee hypothesen: psychologische en fysieke. In de psychologische hypothese gaat het om een ‘onbewust verdedigingsmechanisme waarin psychologische processen een rol spelen’, ook wel ‘ontkenning van de zwangerschap’ genoemd. De fysieke hypothese gaat niet uit van ontkenning, maar van het optreden van weinig of geen symptomen waardoor de vrouw de zwangerschap niet opmerkt. Beide verklaringen zijn nauwelijks onderzocht.

Perspectieven van vrouwen en zorgverleners

Onderzoekers van het FIOM1 Fiom is het expertisecentrum op het gebied van ongewenste zwangerschap, verwantschapsvragen en adoptie. Zie https://fiom.nl/ bestudeerden daarom de perspectieven van vrouwen die een laat ontdekte zwangerschap doormaakten en die van geboortezorgprofessionals. Er werden zeventien semigestructureerde interviews afgenomen: acht met vrouwen die een laat (na 30 weken) ontdekte zwangerschap hadden doorgemaakt, zes met verloskundigen en drie met gynaecologen. Deelnemers waren geworven via sociale media en via het professionele netwerk van FIOM.

Verklaringen van vrouwen en zorgverleners verschillen

Uit de interviews bleek dat de verklaring van de vrouwen voor het niet opmerken van hun zwangerschap draait om de afwezigheid van zwangerschapssymptomen. Ze werden niet merkbaar dikker, werden nog ongesteld of hadden een negatieve uitslag van een zwangerschapstest gehad. Het niet herkennen van subtielere tekenen van zwangerschap zoals moeheid en wisselende emoties verklaarden sommigen door onoplettendheid, anderen door fysieke problemen of psychologische factoren zoals stress.

De geboortezorgprofessionals zagen meer in psychologische verklaringen, zoals stress en angst. Zij dachten dat laat ontdekte zwangerschap vooral voorkomt bij vrouwen die toch al in een kwetsbare positie zijn, en daardoor waarschijnlijk niet goed om kunnen gaan met het idee zwanger te zijn. In contrast daarmee gaven vier vrouwen aan dat een zwangerschap welkom was, dat ze klaar waren voor een kind.

Meer begrip voor vrouwen die dit meemaken

Dit verschil tussen de vrouwen en de zorgverleners kan eraan bijgedragen hebben dat sommige vrouwen zich niet serieus genomen voelden, en negatieve reacties van professionals ervaarden. De onderzoekers bevelen aan dat toekomstig onderzoek zich niet alleen richt op ‘ontkenning van zwangerschap’, maar ook op andere psychologische factoren en op fysieke factoren zoals het ontbreken van symptomen. En vooral pleiten ze – onder andere in een publiekscampagne – voor begrip voor vrouwen die dit meemaken, en begeleiding die aansluit bij hun persoonlijke situatie.