In verbondenheid tegen ongelijkheid: de kracht van Centering Zwangerschap

In een wereld waarin gezondheidszorg ongelijkheden weerspiegelt, biedt groepszorg een krachtig alternatief. Onderzoekers toonden aan hoe gedeelde prenatale en postnatale zorg vrouwen verbindt, hun gezondheid versterkt en bijdraagt aan welzijn in diverse gemeenschappen, vooral in kwetsbare omstandigheden.

Net als in de hele samenleving is er in de gezondheidszorg sprake van een ongelijke verdeling van macht en middelen. Dit leidt tot ongelijkheid in gezondheidsuitkomsten, ervaringen en toegang tot zorg. In lijn met bestaande kennis over vrouwengroepen, lijkt groepszorg – zoals CenteringZwangerschap – een manier om dit te verbeteren, met een positief effect op de gezondheid en het welzijn van vrouwen, hun baby’s en gezinnen in verschillende landen.

Groepszorg zorgt voor verbondenheid

Groepszorg combineert relationele, groepsgerichte begeleiding met klinische zorg. Uit onderzoek naar groepszorg blijkt dat moeders meer tevreden zijn met groepszorg dan met standaardzorg. Ze hechten waarde aan de voordelen van verbondenheid binnen de groep, wat bijdraagt aan een sterkere gemeenschap en het vormen van ondersteunende netwerken. In dit onderzoek werd onderzocht hoe prenatale en postnatale groepszorg een gevoel van verbondenheid creëert, en hoe dit gevoel van verbondenheid kan doorwerken op de gezondheid én het sociaal welzijn van de vrouwen en hun omgeving.

Het onderzoek was een interculturele metathema-analyse en vond plaats parallel aan het internationale implementatie onderzoek ‘Group Care for the First 1000 Days’ (GC_1000) in België, Ghana, Kosovo, Nederland, Zuid-Afrika, Suriname en het Verenigd Koninkrijk. Het GC_1000 onderzoek besteedde specifiek aandacht aan het implementeren van groepszorg voor vrouwen in kwetsbare omstandigheden, zoals in asielzoekerscentra in Nederland. Deze metathema-analyse is gebaseerd op focusgroepen en individuele diepte-interviews in de verschillende deelnemende landen.

Inzicht in twee belangrijke processen

De analyse leverde inzicht in twee belangrijke processen binnen de groepen:

1. Sociaal-ruimtelijke gemeenschapsvorming (socio-spatial building)
Dit is een gelaagd proces binnen de groep, dat ontstaat door elkaars fysieke nabijheid en open communicatie, met een gedeelde identiteit en vergelijkbare ervaringen als zwangere vrouw/jonge moeder, meestal in steeds dezelfde ruimte en met dezelfde zorgverleners. Vrouwen dragen actief bij aan dit proces van gemeenschapsvorming en gevoel van verbondenheid, door:

• Collectieve afspraken, bijvoorbeeld over vertrouwelijkheid van informatie die ze met elkaar delen.
• Grenzen stellen, bijvoorbeeld door de ruimte af te schermen voor verstoringen door anderen.
• Zorgzaamheid, bijvoorbeeld door elkaar te ondersteunen bij het medisch onderzoek zoals zelf bloeddruk meten.

2. Gezamenlijke opbouw van gezondheidsvaardigheden (communal building of health litteracy)
Het gevoel van verbondenheid dat ontstaat bij groepszorg kan vrouwen ook mobiliseren om de bredere gemeenschap te ondersteunen. Dit ontwikkelt zich door:

• Individuele gezondheid, onder andere door zelf gezondheidschecks te doen en te interpreteren,  versterken de gezondheidsvaardigheden van deelnemers.
• Gezondheid in de gemeenschap: deelnemers ervaren dat hun toegenomen gezondheidsvaardigheden ook toepasbaar zijn voor anderen binnen hun gemeenschap.
• Betrokkenheid van partners: daar waar partners, met name mannelijke partners, werden betrokken in het proces, nam de betrokkenheid bij de zorg en gezondheid toe en nam soms ook wantrouwen ten aanzien van informatie weg. Partners waren beter geïnformeerd en werden empathischer.
• Zorg voor welzijn: juist in de Nederlandse groepen met asielzoekers bleek dat niet alleen gezondheid, maar ook aandacht voor het algemene welzijn aan bod kwam. Bijvoorbeeld hoe je goed voor jezelf en je baby zorgt in de uitdagende omstandigheden van een asielzoekerscentrum.
• Bredere toegang tot groepszorg in de gemeenschap: vrouwen geven aan dat deze vorm van zorg kan voorzien in een brede behoefte binnen de gemeenschap, waar nu vaak niet aan wordt voldaan.

Potentieel van groepszorg

Dit onderzoek bouwt voort op bestaande kennis over zowel groepszorg als vrouwengroepen, en toont het potentieel van groepszorg om op holistische wijze in te spelen op de behoeften van vrouwen. Het illustreert hoe vrouwen een gevoel van verbondenheid creëren in de groepen en benadrukt waarom verbondenheid een integraal onderdeel kan zijn van een model voor het bevorderen van verbeterde gezondheid en welzijn voor individuen en hun bredere gemeenschappen. De onderzoekers suggereren dat deze groepszorg kan bijdragen aan het tegengaan van de (gevolgen van) ongelijkheid in de zorg en in de samenleving, juist voor (zwangere) vrouwen in kwetsbare omstandigheden.